Tóm lược:

Đinh Tiên Hoàng mất, con trai thứ là Đinh Toàn, mới được 6 tuổi, lên nối ngôi. Quyền hành lúc này lúc bấy giờ thật sự nằm trong tay thái hậu Dương Vân Nga. Nội bộ triều đình xảy ra nhiều vụ xung đột. Các thế lực phong kiến trong và ngoài nước lại lần lượt tiến hành âm mưu lật đổ và thôn tính; tiêu biểu là quan ngoại giáp Đinh Điền và quốc công Nguyễn Bặc đã cấu kết với nhau nuôi tham vọng cướp lấy quyền bính nhà Đinh trong tay. Để thực hiện mưu đồ này, chúng vu cáo Lê Hoàn nhằm lung lạc thái hậu Dương Vân Nga, hòng cướp đoạt chức Thập Đạo Tướng Quân do Lê Hoàn nắm giữ. Mặt khác, chúng bắt cóc ấu vương để gây sức ép, buộc thái hậu vì con, và bảo vệ dòng dõi nhà Đinh mà thuận theo yêu sách của chúng. Cùng lúc ấy, ngoài biên thuỳ quân nhà Tống cũng đang lăm le tràn sang xâm lược. Bọn xâm lược phong kiến Trung Quốc sai sứ đến đe doạ ngang ngược và trịch thượng buộc phải nộp long bào, và đòi thái hậu cùng ấu vương đích thân qua tận Thiên Triều để bái lạy Thiên Tử. Tất cả những đe doạ nặng nề ấy buộc thái hậu Dương Vân Nga phải giải quyết dứt khoát. Bà chọn con đường nào? Nghe theo lời khuyên của bọn Đinh Điền và Nguyễn Bặc, lùi một bước để nhượng bộ chăng? Hay theo Lê Hoàn để tiến công? Bởi vì lùi một bước thì chúng tiến thêm hai, ba bước...

Cảnh 1:
Cảnh một góc cung điện nhô ra, phía bên kia là hoa viên với kỳ hoa dị thảo. Viễn cảnh trời mây núi non hùng vĩ.

(Dương Vân Nga, ôi khuôn mặt đoan trang mười thế kỷ dù bão táp mưa sa không phai mờ đại hào. Nghìn năm xưa gương hy sinh sáng ngời trang sử, từ ngàn xưa bao nghĩa tình gắn liền đất nước. Hỡi nàng Dương Vân Nga)

Ngày xưa tiên đế họ Đinh, đề binh dẹp loạn ở thành Hoa Lư. Tráng quân từ thuở còn thơ, rủ đàn mục tử mở cờ bông lau.

Nhũ mẫu: Kính chào thái hậu, chào cô hiệu uý Kỳ Hoa.

Thái Hậu: Nhũ mẫu đấy à? Con trai ta đâu?

Nhũ mẫu: Tâu lệnh bà, ấu vương đang ngon giấc sau khi tập trận với cô Kỳ Hoa.

Thái Hậu: Kỳ Hoa, em dạy ấu chúa tập trận à?
Kỳ Hoa: Dạ. Ấu chúa rất thích kiếm cung mua may chạy nhảy.
Nhũ mẫu: Tâu lệnh bà, nó thường bảo với cô hiệu uý: "Rồi đây ấu chúa sẽ nối nghiệp Tiên Hoàng, giống vua cha oanh liệt danh hiệu Vạn Thắng Vương.
Thái Hậu: Ôi, Vạn Thắng Vương, con trai ta chỉ mới vừa lên sáu.
Nhũ mẫu: Tâu lệnh bà, thế mà người cũng tập tiến, tập lui, tập đánh, tập đỡ, tập ngồi trên yên, người cũng tập múa gươm xông ra giữa chốn trận tiền, cũng hét vang lên như là một vị tướng.
Thái Hậu: Hôm qua ta mơ giấc mơ tuyệt đẹp, con trai ta bỗng lớn lên như Phù Đổng Thiên Vương, đứng trước hàng quân san sát chiến thuyền. Mặc tấm Long Bào của cha xưa sáng long lanh như ngọn triều non bạc. Ôi đến ngày ấy ta vui mừng khôn xiết, rạo rực trong lòng bao nỗi ước mơ. Con ơi tháng rồi năm năm thắng mãi đợi chờ, qua khung cửa mẹ đếm từng bóng câu thấm thoát. Nhưng đó chỉ là điều ta mơ ước. Con trai ta mới chỉ mới vừa sáu tuổi đầu, thoang thoảng vẫn hương thơm đổi má bầu bầu, biết đến ngày nào nối nghiệp cha thuở trước. Thôi tiết trời đang lạnh, nhũ mẫu hãy vào chốn nội cung để săn sóc ấu vương, kẻo ấu vương lâm bệnh bất ngờ thêm nhọc lòng ta lo lắng.
Kỳ Hoa: Tâu thái hậu, dường như thái hậu có điều gì lo lắng? Phải chăng là do sứ thần với lời lẽ hống hách cuồng ngông?
Thái Hậu: Có sứ thần đến đây với cái vẻ ôn hoà của loài sói dữ, chừng như chúng đã biết rõ nội tình nước ta. Những xáo trộn sau khi đức vua băng hà, nhất là chúng biết rõ triều thần nước ta chia ra nhiều phe cánh, nên lộ mưu đồ mang quân sang đánh. Bề ngoài chỉ nói đến ràng buộc bang giao nhưng thật ra chúng muốn chúng ta thần phục Tống Triều.
Kỳ Hoa: Thật đáng cơm hờn cho một nước lân bang ngàn năm qua vẫn còn nuôi mộng xâm lăng.
Thái Hậu: Ôi ta lo cho ấu vương còn trẻ dại, mà triều thần đang xẻ bảy chia ba vội quên đi lũ giặc bên ngoài, chẳng nghĩ gì đến lẽ nhân hoà bên trong.
Kỳ Hoa: Nếu toàn dân ta đều trên dưới một lòng thì có lo gì lũ giặc cuồng ngông/ngoại xâm.
Thái Hậu: Phải, làm cho mọi người trên dưới một lòng, ta thấy thật khó khăn như tát cạn bể Đông.
Cung nữ: Tâu thái hậu, phường múa đã chờ lệnh bên ngoài, mong thái hậu cho vào bệ kiến.
Thái Hậu: Truyền cho vào.
(Phường múa kéo vào, một tốp mục đồng mang gươm bằng gỗ cầm cờ bông lau cùng múa.)
Phường múa: Muôn tâu thái hậu, đây là phường trò có ý diễn. Tôi thay mặt trăm họ ở động Hoa Lư, nơi sườn non lau bẻ làm cờ, nơi mục tử thì khoanh tay làm hiệu. Nay nhân hội Trường Yên thái hậu có lời ban triệu, phường cờ lên đây xin chúc mừng thánh thọ vô cương. Truyền chấp chánh những bàn tay chèo lái.
Thái Hậu: Hỡi phường múa, hôm nay nhân ngày đại khánh, triều đình sẽ cho rước tấm long bảo của tiên đế khi xưa, để nhớ ơn người đã nhất thống một cơ đồ, dẹp được loạn sứ quân đắp xây nền tự chủ, để đến bây giờ cả đất trời cỏ hoa hớn hở, non nước thanh bình yên một cõi trời Nam.
Phường múa: Non nước thanh bình riêng một cõi trời Nam.
Muôn tâu thái hậu, trong cuộc lễ rước Long Bào, phường múa sẽ diễn tại tích Đức Tiên Đế cờ lau tập trận.
Hay lắm.
Tâu Thái Hậu, sứ thần bàn bạc với Bặc Quốc Công và ông Ngoại Giáp sắp xong.
Vậy à?
Tâu thái hậu, nhân dịp sứ thần nhà Tống sang đây, theo ý tôi ta nên đem trò múa mua vui cho chúng.
À, ý cũng khá hay.
Dạ chúng tôi xin cam tội chết.
Sao?! Các ngươi không bằng lòng à?
Kính xin thái hậu và phu nhân mở lượng hải hà, chuyện ấy quyết không thể được.
Thôi đi! Thật đáng ngạc nhiên cho những người lớn mật to gan, dám quên đi luật lệ của triều đình, với vạc dầu sôi và chuồng hổ dữ dành cho những người dám cưỡng lại lệnh vua dù là việc nhỏ việc to.
Chúng tôi không ngại gì cái chết thảm thương. Chúng tôi tin thái hậu rất anh minh, không nỡ bắt ép phường múa phải hạ mình để mua vui cho một sứ thần đáng khinh.
Các người chỉ có ý như thế thôi à?
Thưa thái hậu, chúng tôi thiết nghĩ bọn người với ý định xâm lăng kia làm sao biết thưởng thức được cái hay cái đẹp của phường múa? Mà chúng chỉ đáng nghe những lời nguyền rủa và thất bại ê chề mà thôi.
Lời lẽ ngươi cũng đầy ý nghĩa đó.
Muôn tâu, thái hậu vì vậy chúng tôi thà cam tâm chịu chết chứ không vì lợi lộc bạc tiền hay tiếng tăm hư ảo mà làm ngược lại nghề nghiệp cao quý của mình.
Hay lắm, nhưng ta khuyên các ngươi hãy diễn trò cho sứ xem, đã biết chúng không có lòng tốt, và ta làm việc này không phải để hạ mình mua vui cho chúng. Chúng là sứ thần của một nước mạnh, ta chỉ cần cho chúng biết dân của ta cũng có nền ca múa hay chẳng kém gì nước lớn. Nhất là làm cho chúng thấy lại đoạn lịch sử oai hùng của dân Đại Cồ Việt ta. Đó, đó cũng là cách trả lời (cho) sự ngạo mạn của chúng.
Dạ muôn tâu thái hậu, lời nói thái hậu đã soi sáng được lòng chúng tôi. Chúng tôi xin tuân lệnh.
Vậy hãy đến gặp sứ thần ngay kẻo trễ.
Xin tuân lệnh.
Thật đáng khen cho những kẻ có lòng khẳng khái. Họ khác xa bọn chuyên diễn trò kiếm tiền chẳng biết nhục, vinh.
Tâu thái hậu...
Phu nhân muốn nói điều chi?
Tôi đã mua được một số sâm nhung do bọn lái buôn đem đến, tôi đã giao cho nhũ mẫu để săn sóc sức khoẻ thái hậu. Thấy thái hậu vì lo cho phận nước nên thân hình tiều tuỵ, tôi ngày đêm ăn ngủ không yên.
Cám ơn phu nhận, nhưng lòng tôi còn nặng điều lo lớn thì sâm nhung cũng khó làm cho tôi an tâm vui vẻ được.
Ông Ngoại Giáp nhà tôi cũng thường nói, không biết làm thế nào để chia sớt nỗi lo của thái hậu. Ấu chúa còn bé, ổng cố gắng hết sức mình để bảo vệ cơ nghiệp của Tiên Vương.
Tôi có lời cảm ơn đức ông.
Kính bẩm thái hậu...
Chuyện gì đó em?
Các lính trạm sẵn sàng chờ thái hậu truyền mật lệnh triệu hồi quan Thập Đạo Lê Hoàn về triều gấp.
Được, ta mau đi gặp họ.
Phu Nhân: Mật lệnh triệu Lê Hoàn về triều?

Kỳ Hoa: Đứng lại, ông là ai? Đến đây làm gì? Có biết rằng trong cung hiện có sứ nước ngoài đến bàn chuyện cơ mật không?
Biết lắm, biết lắm cho nên tôi mới đến đây. Còn nàng? Nàng là ai. Trông qua thì cũng oai phong lẫm liệt lắm, nhưng sao lại có ý ngăn cản tôi chớ?
Ai cũng biết. Tôi là hiệu uý Kỳ Hoa.
Hiệu uý Kỳ Hoa?!
Phải. Còn người là ai?
Tôi à, nếu phải xưng chức xưng danh thì tôi đây là một phó tướng, lâu nay chiến đấu nơi biên thuỳ. Còn nếu nàng muốn biết họ tên, Phạm Cự Lượng là tôi ở đi không có đổi dời.
À?! Có phải người là em của Quốc Công Phạm Hạp, đã bỏ Hoa Lư theo ông Bặc ông Điền, về Châu Ái Châu Quan nuôi mộng xưng hùng? Ông đến đây làm gì? Thật đáng khả nghi.
Khả nghi?!
Hiệu uý Kỳ Hoa thật có nhiều ý lạ. Trí thông minh, lại giỏi tài xét đoán người. Nhưng theo tôi thì nàng còn/cần phải uốn lưỡi năm, bảy lần kìa. Kẻo lỡ lời rồi thì bốn ngựa cũng khó theo.
Thật là kể lời lẽ sắc như gươm. Nhưng ông hãy đi đi, không được ở đây nói mãi.
Tôi cần gặp thái hậu.
Gặp thái hậu? Không được!
Không được?! Nàng dám ngăn cản tôi à?
Phải, muốn gặp thái hậu hãy hỏi thanh gươm của tôi.
Ha ha ha. Ngài định thử tài tướng Lượng này chăng?
Không nói nữa, hãy tuốt gươm ra!
Dữ!